در دنیای امروز، مفاهیم هویتهای فردی و جمعی پیچیدهتر از آنچه به نظر میآید، هستند. یکی از مفاهیمی که به طور سنتی در چارچوبهای خاصی فهمیده میشود، هویت دینی است. در بسیاری از جوامع، افراد خود را در چارچوبهایی از پیش تعیینشده همچون مسلمان، مسیحی، یهودی یا هندو میبینند و این هویتها نقش مهمی در روابط فردی و اجتماعی آنها ایفا میکنند. با این حال، واقعیت اجتماعی و انسانی نشان میدهد که هویتهای فردی به مراتب پیچیدهتر از این دستهبندیهای ساده هستند. هویتهای فردی و اجتماعی میتوانند فراتر از مرزهای دینی حرکت کرده و در زمینههای مختلف فرهنگی، قومی، اقتصادی و حتی شخصی نیز شکل بگیرند.
هویت فرادینی به معنای هویتی است که در آن دین تنها یکی از مؤلفههای متعددی است که در شکلگیری شخصیت و تعاملات اجتماعی فرد نقش دارد. این هویتها نه تنها دینی، بلکه قومی، فرهنگی، جغرافیایی و حتی سیاسی هستند. به عبارت دیگر، یک فرد ممکن است به عنوان یک مسلمان شناخته شود، اما در عین حال هویتهای دیگری نیز دارد که از دینش فراتر رفته و در تعاملات اجتماعی و فرهنگیاش نقش دارد.
این مفهوم بهویژه در جوامعی که چندگانگیهای دینی و فرهنگی وجود دارند، بهطور خاصی قابل مشاهده است. افراد ممکن است در موقعیتهای مختلف بهطور همزمان به عنوان اعضای یک دین خاص شناخته شوند، اما در دیگر مواقع این هویتهای دینی ممکن است با دیگر هویتها نظیر هویت قومی یا منطقهای آنها در تقابل یا همکاری باشند.
یکی از کتابهایی که این نوع هویتهای پیچیده و چندگانه را مورد بررسی قرار میدهد، کتاب «فراتر از هندو و مسلمان: هویت چندگانه در روایات روستایی هند» (Beyond Hindu and Muslim: Multiple Identity in Narratives from Village India) نوشته پیتر گوتشالک (Peter Gottschalk) است. در این کتاب، گوتشالک از داستانهای روایتشده توسط روستاییان در ایالت بیهار هند استفاده کرده و نشان میدهد که چگونه هویتهای مردم هند از مرزهای دینی فراتر رفته و در تعاملات روزمره اجتماعی در هم تنیدهاند. گوتشالک با تحقیقاتی دقیق و مبتنی بر شواهد، تأکید میکند که هویتهای فردی بهویژه در جوامعی که در آنها چندگانگی فرهنگی و دینی وجود دارد، بسیار پیچیدهتر از تقسیمبندیهای ساده هستند. این اثر بهویژه در شرایط کنونی که نیروهای احیای دینی در آسیای جنوبی با افزایش خشونتها مواجه شدهاند، اهمیت زیادی دارد و درک بهتری از هویتهای چندگانه در این جوامع ارائه میدهد.